Lương y Nguyễn Thành Hiếu

Ho có đờm khiến cổ họng luôn có cảm giác bị nghẹn, vướng víu khi thức dậy mỗi sáng hay khi nằm xuống nghỉ ngơi. Nhiều người chỉ nghĩ đơn giản là do “ngứa họng” hoặc “cảm nhẹ” bình thường, nhưng thực tế, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề hô hấp nghiêm trọng nếu kéo dài.

Theo thống kê từ Bệnh viện Nhi Trung ương và các nguồn y tế, ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội đang khiến số ca bệnh hô hấp ở trẻ em và người lớn tăng vọt, với hàng nghìn trường hợp nhập viện mỗi tuần do ho có đờm, viêm phế quản và viêm phổi, đặc biệt vào mùa thu đông. Vậy ho có đờm cảnh báo bệnh gì? Hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu qua bài viết dưới đây, với thông tin tham vấn bởi Lương Y Nguyễn Thành Hiếu – với gần 40 năm kinh nghiệm về Đông Y trong lĩnh vực sức khỏe hô hấp và phổi, hiện là cố vấn chuyên môn tại Dược Bình Đông.

1. Ho có đờm là gì? Tình trạng này có nguy hiểm không?

Ho có đàm là hiện tượng ho kèm theo chất nhầy được tạo ra từ đường hô hấp như khí quản, phế quản hoặc phổi. Đây là phản xạ tự nhiên giúp cơ thể tống xuất bụi bẩn, vi khuẩn hoặc dịch viêm ra ngoài, từ đó làm sạch và bảo vệ đường thở.

Trong đó, đờm là dịch tiết đường hô hấp chứa hồng cầu, chất nhầy, bạch cầu, mủ và các chất độc hại xâm nhập vào. Đờm có thể có màu trắng trong, vàng đục, xanh nhạt, nâu sẫm hoặc lẫn máu. Tùy theo nguyên nhân mà mỗi màu sắc của đờm sẽ phản ánh mức độ viêm nhiễm hoặc tổn thương đường hô hấp khác nhau.

Ngoài ra, người bệnh thường bị ho ra đờm kèm theo các triệu chứng như đau họng, khàn tiếng, tức ngực, khó thở, ho kéo dài và cảm giác mệt mỏi.

Ở nhiều người, ho ra đờm không xuất phát từ bệnh lý, mà là hệ quả của những tác động từ môi trường sống hoặc thói quen sinh hoạt chưa phù hợp. Một số yếu tố ảnh hưởng có thể là:

• Thời tiết thay đổi đột ngột, đặc biệt là vào thời điểm giao mùa, có thể khiến niêm mạc đường thở bị kích ứng, gây cảm giác khô ngứa họng và ho đờm, nhất là về đêm khi nhiệt độ hạ thấp.
• Ô nhiễm không khí, bao gồm khói bụi, khí thải và các hạt mịn trong không gian sống, dễ xâm nhập vào hệ hô hấp, kích thích cổ họng và làm tăng tiết chất nhầy.
• Tư thế nằm ngủ không phù hợp khiến dịch từ mũi, đờm hoặc acid trào ngược dễ chảy ngược lên cổ họng, kích thích phản xạ ho vào gần sáng.
• Dị ứng với tác nhân như phấn hoa, lông thú, khói thuốc, nước hoa hoặc thực phẩm như sữa, hải sản, có thể gây phù nề niêm mạc, tăng tiết dịch và dẫn đến ho kèm đờm.
• Thói quen sinh hoạt chưa khoa học như uống ít nước, hút thuốc, nói nhiều, thở bằng miệng, ăn uống không điều độ hoặc thường xuyên căng thẳng cũng có thể khiến cổ họng dễ bị khô rát và tiết đờm nhiều hơn.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc cũng có thể gây ho kéo dài có đờm ở một số người.

Nếu bị ho có đờm kéo dài hơn 3 tuần dù đã điều chỉnh lối sống nhưng không cải thiện hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường dưới đây, bạn nên đến bệnh viện để được kiểm tra kịp thời.

• Bị đau tức ngực khi ho, kèm khó thở, thở nhanh, thở gấp.
• Ho ra đờm màu trắng đục, màu vàng hoặc xanh.
• Ho có kèm sốt cao, đổ nhiều mồ hôi.
• Tần suất ho nhiều vào sáng sớm và ban đêm.
• Đờm có lẫn tia máu và mủ khi khạc nhổ.
• Ăn uống khó khăn, khó ngủ, cân nặng giảm đột ngột.

Không chỉ gây khó chịu, các biểu hiện bất thường này còn có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Các nguyên nhân cụ thể sẽ được trình bày trong phần tiếp theo để giúp bạn nhận diện sớm.

2. Ho có đờm cảnh báo bệnh gì?

Khi thăm khám, bác sĩ sẽ đánh giá dựa trên các triệu chứng lâm sàng mà người bệnh gặp phải, bao gồm đặc điểm cơn ho, thời điểm xuất hiện, mức độ kéo dài và các biểu hiện đi kèm khác. Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu như nội soi thanh quản, nội soi dạ dày, xét nghiệm máu hoặc chất nhầy, chụp X-quang phổi, CT scan ngực để xác định rõ nguyên nhân.

Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp gây ho nhiều đờm kéo dài, kèm theo các triệu chứng điển hình giúp bạn nhận diện sớm:

• Cảm cúm, cảm lạnh do virus làm tổn thương mũi họng và đường hô hấp, khiến cơ thể tiết ra nhiều dịch nhầy. Khi dịch bị ứ lại, người bệnh thường ho có đờm, kèm theo các triệu chứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi, sốt nhẹ, đau họng, mệt và nhức người.
• Dị ứng hô hấp xảy ra khi các kháng nguyên như khói bụi, phấn hoa hoặc lông thú cưng kích thích cổ họng, gây ngứa họng, nghẹt mũi, ho và tăng tiết dịch.
• Viêm xoang khiến dịch nhầy tích tụ và chảy xuống cổ họng, gây cảm giác vướng, khô rát và kích thích phản xạ ho, nhất là khi nằm ngủ, đồng thời đi kèm nghẹt mũi, đau đầu hoặc nặng vùng mặt.
• Nhiễm trùng hô hấp (viêm họng, viêm phế quản,…) khiến đường thở bị viêm và tiết nhiều đờm đặc, gây ho có đờm kéo dài, kèm theo các triệu chứng như đờm vàng đục, sốt, đau ngực, khó thở, khàn tiếng và cảm giác mệt mỏi.
• Hen suyễn khiến đường thở viêm và co lại, làm tăng tiết chất nhầy. Ho có đờm xuất hiện kéo dài, rõ rệt hơn vào ban đêm hoặc khi thời tiết chuyển lạnh, kèm theo thở khò khè, tức ngực và khó thở từng cơn.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) xảy ra khi axit từ dạ dày trào ngược lên cổ họng gây kích ứng và khiến cơ thể tiết ra nhiều đờm. Cơn ho có đờm kéo dài, rõ rệt hơn sau bữa ăn no hoặc vào ban đêm, đi kèm cảm giác nóng rát ngực, ợ chua, nuốt vướng và khàn giọng.
• Ngoài các nguyên nhân phổ biến kể trên, ho ra đờm còn là dấu hiệu của nhiều bệnh khác như viêm amidan, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ho gà, sởi, rubella, thủy đậu hoặc thậm chí là suy tim sung huyết,… Những bệnh này nếu không được kiểm soát tốt có thể khiến tình trạng ho có đờm trở nên dai dẳng, khó dứt.

Đặc biệt, khi tình trạng ho kéo dài và không có dấu hiệu cải thiện, đây có thể là biểu hiện sớm của các bệnh lý nghiêm trọng hơn và cần được kiểm tra y tế ngay:

• Viêm phổi thường gây ho nhiều kèm theo đờm đặc, có màu gỉ sắt, vàng đậm hoặc vàng nhạt. Người bệnh thường sốt cao, ớn lạnh, đau tức ngực khi ho và cảm thấy khó thở, thở nhanh.
• Lao phổi biểu hiện bằng ho kéo dài trên 2-3 tuần, đờm đôi khi lẫn máu, kèm theo sốt nhẹ vào buổi chiều, cơ thể gầy sút, mệt mỏi và ra nhiều mồ hôi về đêm.
• Ung thư phổi có thể gây ho dai dẳng không dứt, ho ra máu, đau âm ỉ vùng ngực, khó thở, khàn tiếng, sụt cân nhanh và có thể nổi hạch nếu bệnh đã tiến triển đến giai đoạn muộn.

Việc nhận diện sớm những biểu hiện bất thường có thể giúp bạn tránh biến chứng nghiêm trọng. Theo quan điểm Đông Y, ho có đờm thường liên quan đến sự mất cân bằng âm dương trong tạng phủ, đặc biệt là phế (phổi). Để hỗ trợ bổ phổi và giảm các triệu chứng khó chịu như ho có đờm, bạn có thể tham khảo các sản phẩm từ thảo dược tự nhiên như Thiên Môn Bổ Phổi Bình Đông – một giải pháp từ Dược Bình Đông, giúp dưỡng âm, bổ phổi, hỗ trợ giảm ho khan, ho có đờm và đau rát họng một cách nhẹ nhàng, an toàn. Tuy nhiên, sản phẩm không thay thế thuốc chữa bệnh, và bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

——————             

Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Hiếu – Cố vấn chuyên môn tại Dược Bình Đông

Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y tại Địa chỉ: 43/9 Mễ Cốc, Phường Phú Định, TP.HCM

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Hiếu – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

Bài viết được chìa sẻ lại từ bài viết Ho có đờm của Dược Bình Đông – Có tham khảo thông tin chuyên môn từ Vinmec và nhà thuốc Long Châu